Misskiljist eftir eigin geðþótta

Mér dettur alltaf foreldrar mínir í hug þegar ég les fréttir um að hófsöm neysla á hinu og þessu geri manni gott.

Fyrir nokkru síðan tókst mér loks að koma því inn hjá þeim að olía væri mun hollari en gamla góða smjerið.

Viti menn. Nú þegar þarf að nota fitu við t.d. steikingar og aðra eldamennsku hjá þeim þá er sko notuð olía. Og MIKIÐ af henni. Meira magn en var kannski nokkurn tímann notað af smjerinu.

Olían er svo holl, þú skilur!

KvÆ.

Áfengi í hófi getur verið heilsusamlegt

Rangur núllpunktur?

Flestar fréttir af rannsóknum af þessu tagi innihalda skilaboð á við "ef þú gerir hitt eða þetta getur þú lengt líf þitt". Ég hef í nokkurn tíma velt því fyrir mér hvar menn setja þennan núllpunkt sem miðað er við, það er, miðað við hvaða áætlaða árafjölda getur maður bætt við öllum þessum árum?

Í flestum tilfellum virðist núllpunkturinn vera worst case scenario, þ.e. ef maður gerði allt á rangan veg miðað við þau atriði sem voru rannsökuð.  Í þessu tilfelli var talað um tölurnar 60 ára og 74 ára, sem sagt sextugur maður sem lifði óheilbrigðum lífsstíl væri jafn líklegur til að deyja og 74 ára maður sem lifði heilbrigðum lífsstíl. Greinilegt er að þarna er óheilbrigði lífsstíllinn núllpunkturinn eða normið sem þú getur svo bætt við (alla vega miðað við fyrirsögn og innihald fréttar, hef svo sem ekki lesið rannsóknina sjálfa).

En eru þetta ekki röng skilaboð? Það er gert ráð fyrir að normið sé óheilbrigði lífsstíllinn (sem er þó kannski raunin) og ef maður bara nennti að breyta smotteríi þá gæti maður bætt einhverjum árum við.

Þrátt fyrir að sumir þræti fyrir það þá er það staðreynd að síendurtekin skilaboð breyta hugarfari. Gætu því síendurtekin skilaboð um að óheilbrigði sé normið verið að skaða ástandið varðandi offitu-/heilsuleysisfaraldurinn? Ég efast samt ekki um að tilgangurinn sé góður og upplýsingunum ætlað að fræða fólk og benda því á áhrif óheilbrigðs lífstíls.

Ég hugsa þetta á hinn háttinn, þ.e. ég veit að ég á möguleika á að verða fjörgamall, svona að öllu óbreyttu, en ef ég dett inn í óheilbrigðan lífsstíl þá sé ég að minnka lífslíkurnar. Reyndar væri erfitt að koma slíkum skilaboðum skikkanlega til skila. "Borðaðu franskar í dag og taktu tvo daga af" ekki beint uppörvandi skilaboð, en kannski áhrifaríkari. Sívaxandi tölur um offitu, veikindi og kostnað við heilbrigðiskerfi benda alla vega til þess að hin skilaboðin eru litlu að skila.

KvÆ.

14 árum lengra líf með heilbrigðum lífsstíl

Hvenær borgar þú tollinn?

Alltaf heyrir maður eitthvað nýtt og skemmtilegt. Var nú að hlusta á mann að nafni Zig Ziglar. Frábær punktur sem hann kom með varðandi hreyfingu og hugarfar.

Margir hugsa þannig að hreyfing er ákveðinn tollur sem þarf að borga til að öðlast betri heilsu (á ensku er talað um að pay the price, svo þið áttið ykkur á hvað ég er að fara með þessum tolli). Þetta er kolrangur hugsunarháttur.

Tollinn borgar maður fyrst ef maður hreyfir sig ekki. Þá kemur tollur í formi heilsuleysis, veikinda, offitu, minna sjálfsáliti og öllum þeim pakka.

Hreyfing er því ekki kvöð. Hreyfing er bara eitthvað sem þú gerir til að njóta afraksturs af. Þá færðu betri heilsu, minni veikindi, meira sjálfsálit o.s.frv.

Hreyfum okkur því reglulega og nærum okkur vel svo við sleppum við að borga tollinn.

Tollstjórinn.

Er bókhaldið í lagi?

"Ég sprikla eins og brjálæðingur en samt gerist ekkert!". Þetta heyrist nokkuð oft hjá fólki sem vill létta sig. Það tekur ræktina mjög alvarlega. Hreyfing er sögð eiga að létta mann. Því hlýtur að vera nóg að massa ræktina, sprikla bara pizzuna af sér.

Vandamálið er hins vegar stærra. Þetta gengur ekki upp. Í raun þarf ekki nema hina einföldustu grunnskólastærðfræði til að kolfella þessa hugsun. Jarða hana.

Auðvitað er hreyfing mikilvæg. Ekki misskilja mig. Hreyfing byggir upp þol og vöðva og er gríðarmikilvæg fyrir framtíðarþyngdarstjórnun. En ef markmiðið er að grennast töluvert á skömmum tíma hefur hreyfing takmörkuð áhrif. Svona 30% eða svo. Rannsóknir sýna að við þyngdarstjórnun má yfirleitt nefna skiptinguna 60-30-10. Þetta stendur fyrir að næring hefur 60% áhrif, hreyfing 30% og hvíld 10%. Svona um það bil. Auðvitað er þetta einstaklingsbundið eins og allt annað. En þetta er grófa myndin. Þarna sést því að þó maður taki ræktina alvarlega þá nær maður eingöngu 30% árangri. Þetta er töluverð einföldun, en það má líta á þetta svona.

En snúum okkur þá að grunnskólastærðfræðinni. Létt skokk í hálftíma á hlaupabretti brennir um 280 hitaeiningum. Svona um það bil, alla vega. Gefum okkur þessa tölu til einföldunar. Hvað ætli eitt Snickers, sem ágætis hluti þjóðarinnar leyfir sér í eftirrétt eftir hádegismat, sé margar hitaeiningar? Viti menn, 280 stykki. Hálftímaskokk jafnað við jörðu. Gott og vel, sá sem tekur skokkið og Snickers kemur út á jöfnu. Hann þyngist alla vega ekki. En takmark um grenningu næst seint. Þetta snýst bara um plús og mínus. Debet og kredit. Líkaminn heldur nákvæmt bókhald yfir þetta. Það versta er að það þarf að vinna svo mikið fyrir debetinu. Kreditið kemur mjög auðveldlega hins vegar. Lítum á nokkur dæmi:

Ein bjórdós = 150 hitaeiningar.

½ líter af kók = 225 hitaeiningar.

Tvær sneiðar af pizzu (stór pepperoni veisla frá Dominos) = 732 hitaeiningar.

Tvær sneiðar af pizzu (stór Hawaian frá Dominos) = 623 hitaeiningar.

Einn kjúklingabiti (bringa) frá KFC = 370 hitaeiningar.

Einn Big Mac = 590 hitaeiningar.

Einn lítill skammtur af frönskum á McDonalds = 249 hitaeiningar.

Einn poki af venjulegum kartöfluflögum (227 grömm) = 1242 hitaeiningar.

Og svo framvegis.

Og svo framvegis.

(Upplýsingar fengnar á www.nutritiondata.com)

Eins og sést er rosalega auðvelt að koma sér upp hressum kreditreikningi. Auðvitað borða fáir mikið af þessu á hverjum degi. Aðalatriðið er að þessi litlu mistök á hverjum degi, eitt Snickers hér, ein kók þar, nokkrar kartöfluflögur um kvöldið, bara smá kokteilsósa með fiskinum eða hvað það nú er, geta verið svo dýr.

Annað er mikilvægt að leggja áherslu á. Þetta snýst ekki bara um óhollustuna eins og dæmin að ofan gefa til kynna. Þetta snýst líka um venjulegan mat. Stundum er magnið af honum bara of mikið. Fá sér aftur á diskinn. Smá aukaskammtur af hrísgrjónum. Nartað á meðan maður eldar. Kreditið er fljótt að safnast upp. Aðeins of mikið kredit á hverjum degi safnast upp. Þeim mun meiri áhersla þarf að vera á debetið. En það er ekki hægt að skokka allan daginn.

Algeng mistök eru að halda að þegar maður byrjar að æfa þá getur maður leyft sér meira í matarmálum. Þetta gengur ekki upp ef markmiðið er að grennast. Ef inntöku, sem hafði áður leitt til þyngdaraukningar, er haldið stöðugri þegar byrjað er að æfa þá er hægt að grennast. Mun betra er þó að breyta inntöku, þá gengur þetta hraðar. Það gengur hins vegar lítið ef maður eykur inntöku.

You are what you eat. Þannig er það bara. Borðaðu mikið og þú verður mikill. Borðaðu minna og verður minni. Þetta snýst allt um að hafa jafnvægi í bókhaldinu.

Er bókhaldið í lagi?